OHAL Komitesi anlattı: Kararlar nasıl verildi?

15 Temmuz darbe teşebbüsü sonrasında kurulan Harikulâde Hal (OHAL) Süreçleri İnceleme Komitesi, kanun kararında kararname (KHK) ile bugüne kadar meslekten ihraç edilen ve kapatılan kimi kurum ve kuruluşlara ait 127 bin 130 müracaattan 124 bin 235’ini sonuçlandırdı. Komite tarafından karara bağlanan müracaatlardan 17 bin 265’inde ‘kabul’, 106 bin 970’inde ‘ret’ kararı verildi. Böylelikle kurulda bekleyen yalnızca 2 bin evrak kaldı. Komitenin mesaisinde sona hakikat gelinirken işleyişine dair tenkitler devam ediyor. Komite belgeler üzerinde karar verirken hangi kriterleri temel alıyor, belgeler Avrupa İnsan Hakları Mahkemesi’nin önüne gittiğinde buradan nasıl kararlar çıkacağını düşünülüyor, tıpkı belgeden ihraç edilen iki KHK’liden birinin belgesi karara bağlanırken oburunun evrakı neden hâlâ bekletiliyor?

OHAL Kurulu Gazete Duvar’ın bu sorularını şöyle yanıtladı:

‘TAKİPSİZLİK VE BERAAT BELGELERİ ÖNCELİKLE ELE ALINDI’

Harika hal kapsamında direkt kanun kararında kararnameler ile tesis edilen süreçler hakkındaki müracaatları değerlendirip karara bağlamak üzere misyon yapan Harikulâde Hal Süreçleri İnceleme Kurulu müracaat belgelerinin inceleme ve kıymetlendirme çalışmasını, 7075 sayılı Kanun ile ilgili bildiride belirlenen adap ve temellere nazaran yürütüyor. Kurul, bu evraklar üzerinden incelemeler yaparken vazifeye iade ve ret kararları için hangi değerlendirmeleri temel aldı? OHAL Komitesi’nin bu soruya cevabı şöyle: “Komisyon müracaatlara dair incelemesini terör örgütlerine yahut Ulusal Güvenlik Kurulunca Devletin ulusal güvenliğine karşı faaliyette bulunduğuna karar verilen yapı, oluşum yahut kümelere üyeliği, mensubiyeti, aidiyeti, iltisakı yahut bunlarla irtibatı istikametinden yapmakta. Komite tarafından yapılan değerlendirmedeki temel yaklaşım; terör örgütünün buyruk ve talimatına nazaran hareket edilip edilmediğinin tespitine yöneliktir. Komitece müracaatlar tekemmül eden evraklar üzerinden incelenmekte. Kurul incelemeye aldığı her bir evrakta öncelikle kişinin müracaat dilekçesindeki beyanlarından yola çıkarak, kurum ihraç sebepleri ile birlikte tespit edilen bilgiler titizlikle incelenmekte. Bu inceleme sırasında kullanılan bilgi ve evraklar temel bilgi kaynağından temin edilip tahlil edilmesi sonucunda karara yansıtılmakta. Yargı mercileri tarafından verilen kararları UYAP sistemi üzerinden takip eden kurul, haklarında takipsizlik yahut beraat kararı verilen bireylerin evraklarını öncelikle ele almakta.”

KIYMETLENDİRME NASIL YAPILIYOR?

Kamuoyunda kurula getirilen tenkitlerden biri de yargı merci misyonunu yürütüyor olması… Lakin komiteye nazaran durum bu türlü değil: “Yargı mercileri tarafından haklarında isimli soruşturma ve kovuşturma yapılan müracaatçılar bakımından örgüt üyeliği yahut örgüte yardım etme vb. kabahatleri tarafından ceza hukuku kapsamında yargılama yürütülmekte. Komite tarafından yapılan inceleme ise öncelikle idari bir incelemedir. Bu bağlamda müracaatçıların örgüt üyeliği ve mensubiyetinin yanında örgütle iltisak ve irtibatının olup olmadığı değerlendirilmekte. Bu kapsamda kamu vazifesinden çıkarmada; isimli kabahat yahut disiplin cürmü işlenmesi karşılığında uygulanan yaptırımlardan farklı olarak terör örgütleriyle bağının kurulması kafidir. Bu kıymetlendirme, cezai sorumluluğunun bulunup bulunmadığından bağımsız olarak yalnızca kamu vazifesinde kalmanın uygun olup olmadığı istikametinden yapılmakta.”

Komitenin transferine nazaran, belgeler şöyle bedellendiriliyor: “Başvurulara ait 20’den fazla kurumdan temin edilen bilgiler, 106 kriter başlığı altında tahlil ve sorgulama yapılarak incelenmekte olup çalışma yöntem ve asılları kapsamında yaptığı inceleme ve kıymetlendirme sonucunda her bir müracaat evrakını ayrıntılı ele alarak kişiselleştirilmiş gerekçeli karar vermektedir. Komite inceleme ve kıymetlendirme kriter bilgileri ortasında özetle; isimli soruşturma ve kovuşturma belgelerindeki tespit ve bilgiler, ceza yargılamaları sonucunda mahkumiyet bilgisi, örgüt içi bağlantı programı bylock, eagle vb. kullanıcılığı bilgisi, FETÖ/PDY ile iltisaklı Bank Asya’ya dayanak maksatlı hesap açma ve para yatırma bilgisi, iltisaklı sendika, dernek, vakıf ve federasyon üyelik, yöneticilik bilgisi, iltisaklı kuruluşlardaki çalışma kayıtlarına dair bilgiler, müzahir kuruluşlara yapılan mali dayanak, kuşkulu para transferleri ve öbür mali dayanak bilgileri yer almakta.”

‘RET’ KARARLARI NASIL VERİLDİ?

22 Aralık 2017 tarihinden itibaren karar verme sürecine başlayan OHAL Komitesi, 27 Mayıs 2022 tarihi itibariyle 17 bin 265’i ‘kabul’, 106 bin 970’i ‘ret’ olmak üzere toplam 124 bin 235 belgeyi inceledi. İncelemesi devam eden müracaat sayısı ise 2 bin 895. Buna nazaran, kurulun karar vermeye başladığı tarihten itibaren toplam müracaatların yüzde 98’i hakkında karar verildi. Komite ayrıyeten, 3 bin 580 evrak için ön inceleme kararı verdi.

‘Ret’ kararı verilen belgelere münasebet olan ögeler neler? Komite şöyle yanıtladı: “106 bin 970 müracaat evrakında, terör örgütlerine yahut Ulusal Güvenlik Kurulunca devletin ulusal güvenliğine karşı faaliyette bulunduğuna karar verilen yapı, oluşum yahut kümelere üyeliği, mensubiyeti, aidiyeti, iltisakı yahut bunlarla irtibatı bulunduğu gerekçesiyle kurulca ret kararı verilmiştir. Ret kararlarının yüzde 95’inde isimli soruşturma/kovuşturma bilgisi mevcuttur. Ağır ceza mahkemelerince mahpus cezası verilenlerin oranı ise yüzde 54 olmuştur. Örgüt önderinin muhakkak tarihlerdeki talimatı sonrası Bank Asya’da dayanak mahiyetinde süreç yapanların oranı yaklaşık yüzde 40, ret kararındaki esas kriterlerden olan FETÖ’nün örgüt içi irtibat aracı Bylock programı kullanıcılığı ve ileti içeriği tespiti yüzde 35 olarak gözlemlenmiştir. Kurul tarafından verilen ret kararıyla birlikte ilgili şahıslara mahkeme yolu da açılmıştır. Bunun yanı sıra kurulun verdiği kararlarda ‘dernek üyeliği, gazete aboneliği yahut okul kaydı’ münasebetleri tek başına ret sebebi görülmemekte.”

‘KABUL’ KARARLARI NASIL VERİLDİ?

Kurul, 17 bin 265 belge hakkında ‘kabul’ kararı verdi. Bu kararların hangi kriterlere nazaran verildiğini komite şu halde söz etti: “17 bin 265 müracaat evrakında kurulca yapılan kıymetlendirme sonucunda kamu vazifesine iade talebi yerinde görülerek kabul kararı verilmiştir. Kabul kararlarından 61’i kapatılan (dernek, vakıf, öğrenci yurdu, televizyon kanalı, gazete) kuruluşların açılmasına ilişkindir. Haklarında kabul kararı verilen şahıslar, kamu vazifesinden çıkarıldığı tarihten iade tarihine kadar geçen müddete tekabül eden mali ve toplumsal haklarını geri alabilmekte. Komite tarafından her bir evrak farklı ele alınarak gerekçeli karar verilmektedir. Kişisellik unsuru yeterince müracaatçının eşi yahut aile bireyleri hakkında terör örgütü üyeliği, irtibatı, iltisakı bilgisi olup olmadığından bağımsız olarak yapılan inceleme sonucunda müracaatçının kendisinde rastgele bir irtibat tespit edilmediğinde müracaat evrakı hakkında kabul kararı verilmiştir. Bu bağlamda komitenin yaptığı inceleme sonucunda terör örgütüyle irtibatı nedeniyle ret kararı verilen eşinden bağımsız olarak bin 594 kişinin başvurusu kabul edilmiştir. Komite kurulmadan evvel KHK’lar ile haklarında süreç yapılan şahısların bir kamu kurumuna müracaat yapmış olması yahut yönetim mahkemesinde dava açılması halinde, kurula direkt müracaat yapılmaması durumunda dahi evvelki müracaatları resen sürece konulmuştur. Komite tarafından yapılan inceleme ve kıymetlendirme sonucunda bu müracaatların içerisinden 172 belge hakkında da kabul kararı verilerek bireylerin kamu vazifesine iadesi sağlanmıştır.”

Komite kararından sonra KHK’liler süreci nasıl takip etmeli? OHAL Kurulu bu soruya da şu karşılığı verdi: “Başvurucular, komite internet adresindeki OHAL Komitesi Müracaat Takip Sistemi uygulaması üzerinden yapılan müracaatların safahatı ve kararın sonucu (“Kabul” yahut “Ret”) hakkında bilgi edinebilmekte. Kurul kararları bildirim edilmek üzere bireylerin en son misyon yaptığı kurumlara teslim edilmekte olup tebligat süreci bu kurumlar tarafından yapılmakta. Başvurusu kabul edilen şahısların atama süreci, ilgisine nazaran en son misyon yapılan kurum ve Yükseköğretim Heyeti Başkanlığı tarafından yapılmaktadır. Komite kararlarına karşı, kararın bildirisinden itibaren altmış gün içinde Yargıçlar ve Savcılar Kurulunca belirlenen Ankara Yönetim Mahkemeleri nezdinde ilgilinin en son misyon yaptığı kurum yahut kuruluş aleyhine iptal davası açılabilmekte.”

‘TAKİPSİZLİK YAHUT BERAAT KARARI VERİLEN EVRAKLAR ÖNCELİKLE ELE ALINIYOR’

Tıpkı evraktan ihraç edilen iki eski kamu çalışanıyla ilgili OHAL Kurulu birinin belgesini karara bağlarken oburuyla ilgili ortadan 4 yıl geçmesine karşın hâlâ karar vermedi. ‘Aynı evrak kapsamında ihraç edilmesine karşın neden bir belgede karar çıkıyor öbür evrak bekletiliyor?’ sorusuna ise şu cevabı aldık: “Başvuru evrakları incelenirken tekemmül eden belgeler üzerinden KHK sırası da gözetilerek değerlendirilmeye alınmaktadır. Yargı mercileri tarafından verilen kararları UYAP sistemi üzerinde takip eden komite, haklarında takipsizlik yahut beraat kararı verilen şahısların evraklarını öncelikle ele almakta.”

‘ULUSLARARASI KURULUŞLARIN TEMSİLCİLERİ OLUMLU BEYANLARINI PAYLAŞTI’

Komiteden ‘ret’ kararı alan binlerce kişi Avrupa İnsan Hakları Mahkemesi’ne gidecek. OHAL Komitesi, Avrupa İnsan Hakları Mahkemesi’nden gelecek kararlar içinse şunları diyor: “Avrupa İnsan Hakları Mahkemesi 12 Haziran 2017 tarihinde vermiş olduğu kararda OHAL Komisyonu’nu tesirli iç hukuk yolu olarak kabul ederek, öncelikli müracaatın kurula yapılması gerektiğini belirtti. AİHM’in iç hukuk yolu olarak adres gösterdiği Fevkalâde Hal Süreçleri İnceleme Komitesi vazifeye başladığı günden bu yana yaptığı çalışmalar hakkında bilgi paylaşmak maksadıyla Avrupa İnsan Hakları Mahkemesi, Avrupa Birliği, Avrupa Kurulu ve Avrupa Parlamentosu’ndan üst seviye temsilci olmak üzere birçok Avrupalı heyeti ağırlamıştır. Kuruluştan bu güne kadar çalışmalarında ve kararlarında şeffaflık ve bilgi paylaşımına açık faaliyet gösteren komite hakkında milletlerarası kuruluşların temsilcileri olumlu beyanlarını paylaşmışlardır. Bu manada Avrupa Kurulu heyeti 16 Şubat 2018 tarihli çalışma ziyaretinde komiteye ait yaptığı açıklamada; ‘Açık, şeffaf ve kolay erişilebilir bir sistem kurduğu, müracaatları 24 saat asıllı elektronik ortamda aldığı ve müracaat belgelerini teslim etmek isteyen müracaatçılar için ülke genelinde 105 irtibat ofisinin oluşturulduğu ve müracaatlar hakkında kişiselleştirilmiş gerekçeli kararlar verdiğini’ söz etmiştir.”